November herdenking 2007

November herdenking 2007

herdenking bij het monumentIedereen was er op vrijdag 2 november:

  • de Centrale vereniging voor de ambulante handel namens alle collega-kooplieden die op de Markt voor Joden hebben gestaan,
  • de Contactcommissie Noord-Holland Noord namens
  • de mannen en vrouwen van het voormalig verzet,
  • vertegenwoordigers van het bestuur en politieke partijen van het stadsdeel ZuiderAmstel,
  • Stichting Welzijn,
  • het Wijkopbouworgaan Rivierenbuurt,
  • de medewerkers van de Speeltuin Amsterdam Zuid en natuurlijk:
  • de kinderen van de St.Catharinaschool.

De kinderen en hun ouders!

De leerlingen van de Catharinaschool stalen de show.Want zij stalen de show met de tentoonstelling van hun prachtige werkstukken over de rol van de Marokkaanse strijders in de Tweede Wereldoorlog en over andere verzetsstrijders in Chili en Suriname, met hun ontroerende gedichtjes over verlangen naar vrede en hun luidkeels gezongen liederen.

Om stil van te worden

Het centrale thema van de herdenking van dit jaar was de geschiedenis van de Rivierenbuurt voor de Tweede Wereldoorlog, in het bijzonder hoe Joden en niet-Joden met elkaar omgingen.


Stad van nieuwkomers

De spreker Ruud Lindeman, medewerker van het Verzetsmuseum Amsterdam, schetste in grote lijnen de geschiedenis van Amsterdam als stad van nieuwkomers. Van de komst van de eerste Joden aan het einde van de 16e eeuw tot de komst van Joodse emigranten vanaf 1933 en Joodse vluchtelingen na de Reichskristallnacht van november 1939. De Rivierenbuurt werd een buurt waar tegen het begin van de Tweede Wereldoorlog een op de drie bewoners joods was. Arme Joden bleven wonen in de oude Jodenbuurt rond de Jodenbreestraat. In de min of meer deftige Rivierenbuurt vestigden zich Joden die beter wilden wonen en leven.


Ze pasten zich snel aan

Het centrale thema van de herdenking van dit jaar was de geschiedenis van de Rivierenbuurt voor de Tweede Wereldoorlog.Onder de emigranten bevonden zich veel ondernemers – denk aan de ouders van Anne Frank – , intellectuelen en kunstenaars.

De vluchtelingen voor de Kristalnacht waren vooral berooid en wanhopig. Lindeman stelde aan de hand van ego-documenten vast dat de Duitse Joden zich hier snel aanpasten en dat van kwaadaardig anti-semitisme geen sprake was.

Dat werd anders toen op 24 mei 1939 een knokploeg van NSB-ers en mensen van de WA de ijssalon KoCo aan de Rijnstraat binnen vielen en de (joodse) klanten mishandelden.


Toch mis

Het is in 1940-1945 met de Joden in de Rivierenbuurt gegaan zoals met de andere joodse bewoners van Amsterdam: vanaf 1 mei de verplichting een gele ster te dragen, daarna steeds meer maatregelen om hen van de niet-joodse bevolking te scheiden – de Markt voor Joden is daar een voorbeeld van – , gevolgd door razzia’s en deportatie. Op zondag 20 juni 1943 werden de Rivierenbuurt en de Transvaalbuurt door de Grüne Polizei afgesloten en werden in een keer duizenden bewoners uit hun huis gehaald en weggevoerd. En de niet-joodse bewoners? Velen zullen machteloos hebben toegekeken. Maar er waren er ook die tegen betaling (‘kopgeld’) assisteerden bij razzia’s of zich joodse bezittingen toeeigenden.


Er kwam ook verzet

Maar er kwam ook verzet: het illegale Parool begon in de Rivierenbuurt en er waren mannen en vrouwen die hier in verweer kwamen zoals Gerrit Jan van der Veen, Henk Dienske, Pam Pooters, ‘opa’ Dick Neijssel, dominee Kunst, Miep Gies … Lindeman eindigde met de oproep goed te blijven zorgen voor de monumenten die zijn opgericht ‘om te getuigen van de ondeelbaarheid van de menselijke soort’. Als voorbeeld noemde hij het Kindermonument van Truus Menger. Ons monument.


Stilte en ontroering

Stilte en ontroeringTijdens de herdenking wisselden zich momenten van stilte en ontroering af. Catharina Payne zong, begeleid door Jos Smits, het lied Es regnet van Kurt Weil (‘Glaubst du denn, dass nur der Mund spricht? / Augen sind wie Fensterglas. / Durch alle Fenster sieht man immer / Schliesst du die Augen, ist es schlimmer.’) en een lied van Ivo de Wijs: Sneller.

Er werden bloemen gelegd bij het Kindermonument waar de oudere toehoorders werden begeleid door de kinderen van de St. Catharinaschool. Hun leraar Jan Roomer sprak het ‘Shalom’ uit voor de joodse bewoners en de moslimouders van de kinderen en complimenteerde zijn leerlingen: ‘Jullie waren vandaag de sterren.’ Zij kregen een welverdiend applaus van de toehoorders.