Verhaal van Jan

Jan Vlietman over zijn leven voor, in en na de oorlog *23-03-1919 †8-01-2012

Wees kritisch, blijf waakzaam

“De geschiedenis verliest zijn waarde als je er niets van leren wil.”

Voor de oorlog
Ik wil jullie vertellen een verhaal vertellen over de tweede Wereldoorlog, maar vooral ook wat er aan vooraf ging. Duitsland had de Eerste Wereldoorlog verloren. Het land was ontredderd: werkloosheid, criminaliteit, vandalisme,strijd tussen politieke partijen.

Daar maakte Adolf Hitler misbruik van. De oorzaak van de chaos waren volgens hem de Joden. Zij kregen de schuld van alles wat slecht ging. Zij waren het grootste kwaad. Maar ook de communisten en socialisten waren staatsvijanden.image-jan-handen

Het propaganda-apparaat van Hitler hanteerde de leugen. De opvatting van Goebels (de rechterhand van Hitler) was, als je een leugen genoeg herhaald wordt het waarheid. Daarom moet je nooit voetstoots aannemen wat je hoort of leest, maar altijd kritisch blijven volgen. Daar gaat het om.

Rijk en arm
Al jong had ik oog voor wat er om mij heen gebeurde. De grote tegenstellingen in de maatschappij. Rijk en arm was een gegeven waarmee ik opgroeide. Kinderen van werklozen (steuntrekkers) met hun kleren van het steun waren van verre herkenbaar, walgelijk!

In het Floradorp Amsterdam Noord, waar ik woonde, werd regelmatig met de Tribune (communistisch dagblad) rondgegaan. Hun roep was “Hoort Fascisme is Moord”. Dikwijls moest ik voor mijn vader een krant kopen.

Het fascisme in Duitsland was in opkomst. Ik las wat er in Duitsland gebeurde, vervolging van een ieder die niet in het beeld van Hitler paste. Al gauw kreeg ik communistische sympathieën, ondanks dat mijn opvoeding Evangelisch Luthers was. Mijn vader was overigens voor zijn tijd best vooruitstrevend.

Communistische partij
Door het vele lezen en vooral door Corrie, mijn vrouw, kwam ik in aanraking met de communistische partij (CPN). Zij woonde in de Spaarndammerbuurt. Haar vader was baggermolenbaas en behoorde in het geheim tot de CPN (wat ze cellen noemde bij het overheidspersoneel). Waarom in het geheim? Je mocht geen lid zijn van de C.P.N. Dan liep je kans om ontslagen te worden.

Bij Corrie thuis werd veel gediscussieerd over de politiek. Daardoor was het bij ons in de dertiger jaren al snel bekend dat de eerste concentratiekampen vol zaten met communisten en socialisten die voor Hitler staatsvijand nummer één waren.

Albert Heijn
Na in de crisisjaren te zijn ontslagen bij de Draka Kabel, kreeg ik werk in een wijnkoperij. Vandaar ging ik naar de wijnkelder bij Albert Heijn in Zaandam. Deze baan zou een rol spelen in mijn latere verzetswerk.

Door mijn werk had ik al gauw goede contacten met mensen die betrouwbaar waren. Één van hen was de broer van Piet Nak (Piet Nak is één van de organisatoren van de Februaristaking in 1941). Met zijn broer Joop Nak formeerde wij in opdracht van de illegale C.P.N. een verzetsgroep.

Het lukte om op alle afdelingen in de fabriek contacten te leggen. Dat was zeer belangrijk voor het verspreiden van illegale kranten. In onze groep zat een man die door de hele fabriek kwam om de machines te smeren, hij heeft veel bijgedragen aan het organiseren van een zeer goede verzetsgroep.

De Waarheid
Het verspreiden van illegale kranten bij ons was nodig als tegenwicht tegen de Duitse propaganda, en dan vooral het ontmaskeren van de Duitse bedoelingen om Nederland inschakelen voor de Duitse oorlogsindustrie. De media stond onder Duitse controle. We verspreiden de Waarheid, die in oktober 1940 uitkwam.

De illegale pers heeft een zeer belangrijke rol vervuld. De mensen die daar aan meewerkten deden dat met inzet van hun leven, want wij hadden te maken met een meedogenloze vijand. De illegale Waarheid nam ik vanuit Amsterdam mee.

Dat deed ik ook met het bekende manifest “STAAKT STAAKT STAAKT”. Dat was een protest tegen de mishandeling, vervolging en deportatie van onze Joodse medeburgers. Het personeel bij Albert Heijn gaf mede de stoot tot de Februaristaking in de Zaanstreek. We gingen ook andere bedrijven af en riepen hun ook op tot staking.

Die sfeer van solidariteit is niet te beschrijven. Het gaf ons moet, verzet was mogelijk. De Duitsers waren niet onoverwinnelijk. Het was ook een signaal naar de Joodse medeburgers, zij stonden niet alleen.

Veel respect heb ik voor de rol van de vrouwen (vaak onderbelicht). Zonder de inzet van de vrouwen was er geen staking geweest en geen verzet. Naast de Waarheid nam ik ook de Vrije Katheder mee naar Zaandam en bracht die op een adres waar studenten woonden.

Raad van Verzet en de EVC
In de Oorlog werd ik aangetrokken door de Raad van Verzet (gewapend verzet) en later geselecteerd voor de Speciale Brigade (ook wel Ster brigade genoemd). Die werd aan het eind van de oorlog ingezet voor arrestaties van S.D. en S.S. Daaraan heb ik tot december 1945 aan deelgenomen.

Toen keerde ik weer naar Albert Heijn terug en werd lid van de EenheidsVakCentrale (E.V.C.). Wij droomden van een grote vakbeweging in Nederland. Eenheid maakt macht dachten wij. Maar helaas ging dat niet door. Wij werden het slachtoffer van de koude oorlog.

Wel blijf ik trots op hetgeen ik in de oorlog en later als bestuurder van de E.V.C. heb gedaan.

Blijf kritisch, wees waakzaam

Blijf kritisch denken. Als de mensen dat gedaan hadden, had Hitler zijn minister van propaganda (Goebels) nooit de kans gekregen om een volk te vergiftigen. Met mijn vrienden uit het Verzet (Kontaktgroep v.d.Heul) blijven wij waakzaam en kritisch, juist over wat nu gebeurd.