Verenigde Naties

Op 27 januari 1945 werd het vernietigingskamp Auschwitz bevrijd. De Algemene Vergadering van de Verenigde Naties heeft 27 januari uitgeroepen tot Holocaust Dag. Vanaf 2006 zullen op die dag alle joodse en andere slachtoffers van de holocaust worden herdacht. Het besluit is met algemene stemmen aangenomen.

De Verenigde Naties roept lidstaten op educatieve programma’s op te zetten om komende generaties kennis te verschaffen over de volkerenmoord opdat zoiets niet weer gebeurt. Een aantal moslimlanden, waaronder Egypte, Maleisië en Indonesië maakten een kanttekening dat andere verschrikkingen evenzeer aandacht verdienen.

Nederland

In Nederland organiseert het Auschwitz Comité al bijna 50 jaar de Auschwitz-herdenking (bij het Auschwitz monument van Jan Wolkers in het Wertheimpark.) Er zijn veel andere instellingen, groot, zoals de Anne Frankstichting, Nationaal Monument kamp Vught, Herinneringscentrum Westerbork en, klein, zoals Kindermonument die tot doel hebben voorlichting te geven om hedendaagse vormen van nazisme, fascisme, antisemitisme, racisme en vreemdelingenhaat tegen te gaan. Scholen krijgen lesmateriaal en veel doen mee aan projecten en hebben een monument geadopteerd.

Duitsland

In Duitsland heeft president Herzog in 1996 bepaald om op 27 januari de miljoenen mensen te herdenken die door het Nazi-regime zijn vervolgd, gemarteld en vermoord. Hij deed met name een beroep op scholen aan deze herdenking deel te nemen. Schule ohne Rassismus – Schule mit Courage (scholen zonder racisme – scholen met lef) is een landelijk project waar tientallen scholen aan meedoen.

Een school, docenten en leerlingen moeten echt veel doen om het ‘SOR’-vignet te krijgen. Alle scholen hebben de opdracht om elk jaar in elke klas minstens 3 uur aan het Nazisme en vooral de slachtoffers daarvan te besteden; een lessenserie die meestal door de klassenleraar wordt ingevuld. Het zijn extra lessen die buiten het gewone geschiedenisprogramma om gaan.

Rheine

Al een paar jaar wordt Kindermonument en dan met name Celine van der Hoek door scholen in Duitsland uitgenodigd om een voordracht te houden bij de Auschwitzherdenking. Dit jaar waren we in Rheine, een behoorlijk grote plaats in Munsterland (dus vlak over de grens).

Een groep leerlingen van diverse scholen had een project over racisme uitgevoerd en een tentoonstelling ingericht over rechtsextremisme. Zij hadden op de avond van 26 januari een lezing met Celine georganiseerd. Er was veel publiciteit aan gegeven. Vooraf werden we ontvangen door de loco-burgemeester.

Bij de voordracht was er redelijk veel belangstelling als je naar het aantal aanwezigen (circa tachtig) kijkt, maar bijzonder veel belangstelling als je naar de echte interesse kijkt. Langdurig applaus voor Celine gevolgd door veel vragen en discussies. Onze informatie, door Toos Plug in het Duits vertaald, werd zeer op prijs gesteld.

Vrijdag 27 januari – de dag van de Auschwitzherdenking – werden we ontvangen door de Euregio-Gesamtschule, een middelbare school met ongeveer 1000 leerlingen. 200 leerlingen hadden zich aangemeld voor de lezing van Celine; er waren er 300. De interesse bleef: bij de inleiding over het Kindermonument en bij de voordracht van Celine. Staande werd geapplaudisseerd: voor Celine, voor haar levensverhaal maar ook voor haar oproep: “vecht mee tegen het racisme” (Kämpf mit gegen das Rassismus.)

Met een kleinere groep leerlingen, maar altijd nog wel vijftig, praatten we verder. Ze hadden zich goed voorbereid. Daarna hebben we onder leiding van een tweetal oudere leerlingen meegedaan aan een herdenking bij Stolpersteine.

Stolpersteine

Stolpersteine (stolpern betekent struikelen) zijn kubusvormige betonnen stenen met een messing bovenplaat. In de buurt van de huizen waar nazi-slachtoffers woonden, worden deze stenen in de straat gelegd.

In het messing is een korte tekst gegraveerd: Hier woonde … gevolgd door naam en dan datum en plaats van het overlijden; bijna altijd een vernietigingskamp. Er zijn nu al meer dan 7000 stenen geplaatst in 124 steden – een stijlvol monument.

Een hoofd vol indrukken

Het bezoek duurde nog geen twee dagen en toch weer een hoofd vol indrukken: de gastvrije ontvangst; de interesse van de toehoorders bij de voordrachten; de activiteiten van het Jugendamt Rheine – rond 27 januari was een groot aantal activiteiten georganiseerd – het project Schule ohne Rassismus – Schule mit Courage; de gesprekken met collega’s en leerlingen. En toch ook weer de pessimistische ondertoon in veel gesprekken: Je moet echt moed hebben om te laten zien dat je je tegen racisme en ander wangedrag verzet.

Conclusie

“Geen schuld wel verantwoordelijkheid” hebben we in het gastenboek geschreven.